نشانه شناسی هنری پهلوانان در شاهنامه ی طهماسبی

رساله حاصر مطالعه ای تحلیلی-تفسیری به شیوه ی نشانه شناسی ساخت گرا است بر، گزیده ای از نگاره های شاهنامه ی طهماسبی، شاهکار هنرمندان مکتب تبریز صفوی این مطالعه با تمرکز بر تصاویر پهلوانی و شخصیت پهلوان، به عنوان کنش گر اصلی روایات تصویری شاهنامه، تنظیم یافته است و بر مبنای دو پیش فرض قرار دارد، نخست متنیت تصویر، که کاربرد شیوه های تحلیل زبانی را در مورد نگاره ها ممکن و مجاز می سازد، دوم تفاوت میان نظام زبان تصویر با سایر نظام های زبانی، که کاربرد شیوه ای خاص و پویا را در تحلیل نمونه های تصویری ایجاب می کند، و در صدد اثبات فرضیات ذیل بر می آید ، هنرمند صفوی از سه گروه نشانه های مربوط به نظام اسطوره ای، فرهنگ زمان صفوی و ابداعات هنری فردی، بهره برداری نموده است: در نظام تصاویر شاهنامه، پهلوانان در تقابل با اضداد خود ولی در هماهنگی با کل متن تصویری قرار دارند. این رساله به مبانی علم نشانه شناسی و روش شناسی تحلیل ساخت گرایانه می پرداز سپس شاهنامه ی طهماسبی و زمینه های آن را به مثابه متن، مورد مطالعه قرار می دهد و در نهایت، پس از تدقیق درباره ی معناشناسی و نشانه شناسی پهلوانان در شاهنامه و نگاره های مربوط به آن اختصاصا به نشانه های پهلوانان در تصاویر شاهنامه ی طهماسبی می پردازد. در این تحلیل، برای سهولت در ارائه نتایج، پهلوانان به طبقات چهارگانه شامل جهان پهلوانان، شاه پهلوان، بانو پهلوانان و پهلوانان رقیب تقسیم شده و نمونه هایی برای هر طبقه مطرح می گرند. این مطالعه آشکار می سازد که میان دیدگاه حماسی اشعار شاهنامه درباره ی پهلوانان و منظر عرفانی نگارگران تبریز ، در تجسم نشانه های پهلوانی تفاوت هایی موجود است. در مجموع نتایج بدست آمده از ملاحظات نشانه شناختی، آشکار می سازد که نگارگر هر چند برای برجسته سازی و نشان دار ساختن عنصر پهلوان از قرارداد و تمهیدات صوری ( در لایه ی تجسمی نظام تصویر) بهر برده و در لایه ی معنایی ، او را در تقابل با ضد پهلوان نمودار ساخته در نهایت پهلوان را به صورت جزئی هماهنگ با جهانی واحد نمایش داده است. این دیدگاه از لحاظ معنایی با دیدگاه ثنوی جهان حماسه و به دیدگاه عرفانی نزدیک تر است. به طور کلی پهلوانان را در نگاره های شاهنامه ی طهماسبی می توان تجسم انسان کامل (حلیفه الله) شمرد، که جزئی و شمه ای از وحدت هستی را به نمایش می گذارد.